Ας υποθέσουμε ότι ένας μαθητής θετικής κατεύθυνσης Γ’ Λυκείου δεν πήγαινε φροντιστήριο κατά τη διάρκεια της χρονιάς και δεν είχε «τυχερό-ή» καθηγητή-τρια στο σχολείο να λύσει στο τμήμα του άσκηση που να εμπεριείχε ερωτήματα που να έμοιαζαν με τα ερωτήματα Δ2, Δ3 και Δ4 του φετινού Δ θέματος.

Ποια είναι τα στοιχεία που θα έπρεπε ο μαθητής να αντλήσει από το σχολικό βιβλίο, για την επίλυση του συγκεκριμένου θέματος; Η (δ) περίπτωση της εικόνας 6.10 και το κειμενάκι που φαίνεται παρακάτω: 

Η «κουτοπονηριά»” του σχολικού βιβλίου είναι ότι ποτέ (από το 2000 που κυκλοφορεί το συγκεκριμένο βιβλίο) δεν παρουσίασε στο μαθητή (σε καμία δομική χρωμοσωμική ανωμαλία), τα ομόλογα χρωμοσώματα που δεν συμμετέχουν στην μετάλλαξη και παραμένουν φυσιολογικά, μετά το τέλος αυτής..

Στο ίδιο πνεύμα πρέπει να κινήθηκε και η λογική του συντάκτη των προηγούμενων ερωτημάτων του Δ θέματος, γιατί γνώριζε πολύ καλά ότι η εικόνα 6.10 του σχολικού βιβλίου είναι προβληματική και το κείμενο ανεπαρκές για να μπορέσει ο μαθητής να απαντήσει από μόνος του, ξεκινώντας απ’ το μηδέν. Άρα ή θα πρέπει κάποιος (φροντιστής ή καθηγητής δημόσιου ή ίσως ιδιωτικού σχολείου;) να του είχε εξηγήσει ανάλογη περίπτωση κατά τη διάρκεια της χρονιάς ή ο μαθητής να είχε μελετήσει (και λύσει) από μόνος του παρόμοια άσκηση (που να περιέχονταν ενδεχομένως σε κάποιο βοήθημα;). Όλα αυτά δημιουργούν ποικίλους προβληματισμούς και από χθες ακούγονται διάφορα σενάρια για παράξενες συμπτώσεις, σε κουβέντες βιολόγων στο διαδίκτυο. Π.χ. παρόμοια άσκηση με το Δ θέμα υπήρχε στο τάδε βοήθημα, ή παρόμοια άσκηση δόθηκε στο τελικό διαγώνισμα του δείνα φροντιστηρίου.

Συγκεκριμένα για τις περιπτώσεις (α) έλλειψης, (β) διπλασιασμού και (γ) αναστροφής (που δεν αφορούσαν το φετινό θέμα), η εικόνα 6.10, θα έπρεπε να έχει την παρακάτω μορφή:

Και η περίπτωση της αμοιβαίας μετατόπισης (που αφορούσε το φετινό θέμα), την παρακάτω μορφή:

Αν λοιπόν ο μαθητής είχε καταλάβει κάτι τέτοιο, τότε θα μπορούσε να απαντήσει αρχικά στο ερώτημα Δ2 με δεδομένο ότι είχε κατανοήσει κατά τη διάρκεια της χρονιάς το 2^ο νόμο του Mendel και το φαινόμενο της ανεξάρτητης μεταβίβασης των χρωμοσωμάτων (και των γονιδίων που βρίσκονται πάνω στα χρωμοσώματα).

Άρα αν συνδυάσουμε την εικόνα 6.10 του σχ. βιβλίου με τα δεδομένα του φετινού θέματος παίρνουμε τις παρακάτω περιπτώσεις και με δεδομένο ότι:
Α = φυσιολογικό αυτοσωμικό χρωμόσωμα (ΑΒΓΔΕΖΗΘ)
Β = φυσιολογικό αυτοσωμικό χρωμόσωμα (μη ομόλογο του Α) (ΜΝΟΠΡΣ)
α = χρωμόσωμα με μετατόπιση (ΜΝΟ-ΓΔΕΖΗΘ)
β = χρωμόσωμα με μετατόπιση (ΑΒ-ΠΡΣ)

1^η περίπτωση:
Πάει στον ένα πόλο του κυττάρου το (α) με το (β) και στον άλλο πόλο το (Α) με το (Β). Δηλαδή προκύπτουν οι γαμέτες (αβ) και (ΑΒ).

2^η περίπτωση:
Πάει στον ένα πόλο του κυττάρου τα (α) με το (Β) και στον άλλο πόλο το (Α) με το (β). Δηλαδή προκύπτουν οι γαμέτες (αΒ) και (Αβ).
Παρατήρηση: Σε καμία περίπτωση ο μαθητής δεν ήταν υποχρεωμένος να καταλάβει ότι η ομόλογη περιοχή (ΜΝΟ) του χρωμοσώματος με τη μετατόπιση (α) εντοπίζονταν στο φυσιολογικό χρωμόσωμα (Β) και η ομόλογη περιοχή (ΓΔΕΖΗΘ) στο φυσιολογικό χρωμόσωμα (Α).
Όπως επίσης δεν ήταν υποχρεωμένος να καταλάβει ότι η ομόλογη περιοχή (ΑΒ) του χρωμοσώματος με τη μετατόπιση (β) εντοπίζονταν στο φυσιολογικό χρωμόσωμα (Α) και η ομόλογη περιοχή (ΠΡΣ) στο φυσιολογικό χρωμόσωμα (Β).

Δηλαδή σε καμία περίπτωση ο μαθητής δεν ήταν υποχρεωμένος να βγάλει τους γαμέτες (Αα) και (Ββ) – κάτι το οποίο μπορεί να συμβεί στην πραγματικότητα- αλλά ο μαθητής δεν είναι βιολόγος. Άρα ας σταματήσει επιτέλους το παραμυθάκι με τους 6 γαμέτες.

Όταν στη συνέχεια καθένας από τους προηγούμενους 4 γαμέτες (ΑΒ, αβ, Αβ και αΒ) γονιμοποιηθεί με φυσιολογικό γαμέτη (ΑΒ), προκύπτουν οι παρακάτω περιπτώσεις:

1. Γονιμοποίηση του φυσιολογικού γαμέτη (ΑΒ) με τον γαμέτη που φέρει τη μετατόπιση αλλά δεν έχει χαθεί γενετικό υλικό (αβ):2. Γονιμοποίηση του φυσιολογικού γαμέτη (ΑΒ) με τον επίσης φυσιολογικό γαμέτη (ΑΒ): 3. Γονιμοποίηση του φυσιολογικού γαμέτη (ΑΒ) με τον μη φυσιολογικό γαμέτη (αΒ):

Εδώ ο μαθητής έπρεπε να «μυρίσει τα νύχια του» (γιατί δεν είχε μπροστά του καμιά εικόνα σαν την προηγούμενη) και να καταλάβει ότι έλειπε μια περιοχή του χρωμοσώματος (Α) και ταυτόχρονα μια περιοχή του χρωμοσώματος (Β) εμφανίζεται 3 φορές. Πως είπατε ότι λέγεται αυτό κ.κ. της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων (ΚΕΕ); Τριπλασιασμός; Και γιατί να μην λέγεται τρόικα ή τρίλιζα ή 3 πουλάκια κάθονταν;

Το ερώτημα Δ4 ζητούσε: «Να εξηγήσετε το είδος ή τα είδη των δομικών χρωμοσωμικών ανωμαλιών, που σίγουρα θα έχει κάθε απόγονος με μη φυσιολογικό καρυότυπο».
Ο μαθητής από το σχολικό βιβλίο γνωρίζει ότι «τα είδη των δομικών χρωμοσωμικών ανωμαλιών» είναι 4 και συγκεκριμένα: 1. η έλλειψη, 2. ο διπλασιασμός, 3. η αναστροφή και 4. η μετατόπιση. Άρα δεν ήταν υποχρεωμένος να μιλήσει ούτε για «τριπλασιασμό» ούτε για αύξηση ή μείωση του πρωτογενούς πλεονάσματος της χώρας.

3. Γονιμοποίηση του φυσιολογικού γαμέτη (ΑΒ) με τον μη φυσιολογικό γαμέτη (Αβ)

Εδώ ο μαθητής πάλι έπρεπε να «μυρίσει τα νύχια του» και να καταλάβει ότι έλειπε μια περιοχή του χρωμοσώματος (Β) και ταυτόχρονα μια περιοχή του χρωμοσώματος (Α) εμφανίζεται 3 φορές.

Οι μαθητές ρωτάνε μεσ’ το σχολικό το έτος
κύριε θα είναι δύσκολα τα θέματα και φέτος;

Τους φτιάχνω χαρακτήρα, τους μιλάω σοβαρά
και πάντα τους απαντάω καθαρά:

Ουγκαγκα μπουμ μπουμ χι γκαπα γκουμ μπιρλι γκαγκα
αουγκιγκι αουγκιγκι μπαγκαλα γκαουγκα γκα